Uncategorized
Overlijden Dhjana
Overlijden Dhjana
Onuitsprekelijk dankbaar voor het leven zelf, voor alles wat ik heb gekregen
en voor alles wat ik heb mogen geven, ben ik gegaan.
Waar alles Eén is, zoals het altijd is geweest en zal zijn.
Want uiteindelijk is er enkel liefde die verder leeft.
Op 05 januari 2020 is Dhjana overleden.
Op 10-01-2020 zullen we om afscheid te nemen bij elkaar komen voor een Viering van het leven in al haar gedaanten.
Als je geen mailtje hebt gehad, maar graag bij het afscheid wil zijn, neem dan even contact op met iemand waarvan je vermoed dat die persoon wel een mailtje heeft gehad voor de details. Je bent welkom om erbij te zijn.
—English—
In deep gratitude for life itself, for all that was given to me and for all I was enabled to give, I left.
Where all is One, as it has always been and always will be.
Because eventually love is all that lives on.
On 5 january 2020 Dhjana has passed away.
To say goodbye, we will gather for a Celebration of life in all her appearances on 10 january 2020. If you didn’t receive an email, but if you would like to join the gathering, please contact someone who probably did get an email and who can pass you the details. You’re most welcome to join.
Even tussendoor: dank jullie wel!!
Ik krijg nog steeds met de regelmaat van de klok kaartjes van mensen. Met lieve woorden, bemoedigende woorden, herinneringen die opgehaald worden, dingen die we samen hebben gedaan.
Dat doet me ontzettend goed, dus daar wil ik graag dank jullie wel voor zeggen!
Even over m’n blog zelf, reset :)
Waarschijnlijk is het naar aanleiding van de laatste artikelen wel opgevallen: m’n blog is nogal drastisch van karakter aan het veranderen. Voorheen kenmerkte het zich vooral door politieke radicale stukken, soms cartoons, soms onderzoeksdingen, soms kul. Die stukken zal je de komende tijd niet of nauwelijks meer gaan tegenkomen.
In de terminale fase waarin ik nu zit, ben ik met hele andere processen bezig: wat is dat, dood? Hoe sta ik daar in? Wat doet het met mijn bewustzijn, met mijn leven? Hoe verhoudt het zich tot bouddhistische, maar bijvoorbeeld ook activistische aspecten?
Je zal dus vooral schrijfsels daarover tegen gaan komen. Ik hoop dat dat je er niet van weerhoudt om te blijven lezen.
We hebben in onze westerse cultuur best een problematische relatie met de dood: het roept angst op (voor de dood zelf of het verdriet er omheen), weerstand, ongemak. Vanuit die gevoelens proberen we steeds maar om de dood zo onzichtbaar en gladgepolijst mogelijk te maken. Ervan uitgaande dat de dood een integraal deel is van het leven, dat voor ons allemaal onvermijdelijk is (zowel in het meemaken van de dood van degenen die ons dierbaar zijn als, vroeg of laat, onze eigen dood) kan je je afvragen of dat wel zo’n gezonde houding is.
Ik merk dat ik er rustig in sta. Ik hoop met de schrijfsels hier op m’n blog daar iets van te kunnen meegeven. Want ook als je zelf in een fase van het leven staat dat dood totaal niet speelt, denk ik dat het werken aan een andere relatie met dingen als dood en vergankelijkheid een enorme impact kan hebben op hoe je in het leven staat, hoe we met elkaar en deze wereld omgaan.
Dus ik hoop dat je blijft lezen 🙂
Mindfulness of death
Nou goed, even de tijd om een update te geven.
Allereerst: het gaat goed. De situatie is niks veranderd, ik ben nog steeds terminaal en de uitzaaiingen in de hersenen gaan intussen gewoon door met het kapotmaken van de hele boel. Maar door medicijnen die de last die ik daarvan kan hebben behoorlijk onderdrukken, voel ik me oké. Ik kan thuis gewoon m’n ding doen, heb afgezien van hulp in de huishouding geen extra hulp nodig. En m’n dagen vullen zich met goeie dingen: de praktische shit is nu eindelijk zo goed als geregeld, er is in de afgelopen weken enorm veel bezoek geweest (waar ik van heb genoten, maar wat ook teveel en te intens werd – ik moet even een stop inlassen), ik neem de tijd om gewone dingetjes te doen (met m’n kleindochter de parkiet voeren, een ommetje maken, weer een stukje breien) èn ik neem de tijd om met het hele proces van een naderend sterven zelf aan de slag te zijn: lezen, schrijven, schilderen, teksten calligraferen, naar dharmatalks luisteren en hoera, hier en daar nog een beetje mediteren ook.
Dat maakt dat ik me oké voel en dat als mensen aan me vragen hoe het gaat, ik volmondig en breedgrijnzend kan zeggen dat het goed gaat. Dat levert soms wat verbaasde reacties op, maar daar kan ik dan ook weinig aan doen.
Natuurlijk is het niet allemaal rozengeur en maneschijn en met een blij gemoed verheven loslaten. Er zitten ook gewoon hele lelijke momenten tussen. Momenten van rauwe pijn en verdriet – vooral als ik me bewust ben van momenten van verdriet van de kinderen en de kleinkinderen, momenten die er nu zijn, momenten die voor hen gaan komen. Ja, dat doet pijn, daar is niks moois aan.
Maar ook die momenten horen bij dat brede spectrum aan dingen en ook die momenten kom ik door.
‘Mindfulness of death’, is de titel van de post. Om verschillende redenen. De eerste is simpel: terminaal zijn is wel zo’n beetje de effectiefste manier om ‘sterfelijkheidsbewustzijn’ te ontwikkelen: het zit de hele dag als onderlaag in je hoofd. Tenminste, bij mij, het schijnt ook dat er mensen zijn die de terminale periode in full denial doorlopen. Maar dan denk ik, ook dán zit het in je hoofd, alleen je doet er iets anders mee.
Dat sterfelijkheidsbewustzijn ervaar ik totaal niet als negatief. Ik heb de onuitsprekelijke mazzel gehad dat ik als kind en jongere een flinke scheut bouddhistische perspectieven op de dood heb meegekregen die ik later zelf nog veel meer heb uitgediept. De dood jaagt me geen angst aan, heeft ‘t nooit gedaan. Er is een fundamenteel weten-voelen dat het niet alleen normaal is, maar ook goed. Dat heeft m’n hele leven wel rust en houvast gegeven en nu doet het dat helemaal.
De tweede laag van sterfelijkheidsbewustzijn is dat het niet alleen iets doet met je bewustzijn van een naderend doodgaan, maar dat het je bewustzijn van het leven zelf ook enorm doet groeien. Nou is bewustzijn van het hier en nu (en daarmee het leven) altijd wel een dingetje voor me geweest – mediteren en mindfulnesstrainingen geven helpt daar wel bij, haha, maar m’n bewustzijn daarvan is zoveel sterker geworden. Alsof alles in een feller, helderder licht komt te staan: de zachte geborgenheid van het voorleesmomentje met m’n kleindochter, de opgaande zon die de plataanbolletjes in de bomen in een goud licht zet, de diepere gesprekken met mensen om me heen. Dat bewustzijn is er zonder gevoelens van spijt of naderend verlies: het is niet ‘oh, wat is dit mooi en oh, wat ga ik dit missen’, maar gewoon ‘oh, wat is dit mooi’. Geloof me, de kwaliteit van je dagen gaat er ontzettend op vooruit als je dat voelt, ieder moment van de dag. Ik zwem al een paar weken in een bad van dankbaarheid.
En dan is er een derde reden voor me om een post te wijden aan sterfelijkheidsbewustzijn. Binnen de bouddhistische traditie neemt mindfulness of death best een belangrijke plek in. Die trouwens binnen de westerse varianten van mindfulness en meditatie volkomen genegeerd wordt. Er is wel veel aandacht voor bodyscans, ademhaling, oefeningen van compassie. Maar dat stuk over sterfelijkheidsbewustzijn wordt er hier, uit ongemak met het onderwerp, uit geknikkerd. Terwijl het één van de vier pijlers is in meditatiebeoefening.
In de conventionele bouddhistische traditie hebben ze daar oefeningen voor die voor westerlingen als extreem morbide overkomen. Je gaat op zoek naar een zich ontbindend lijk in de natuur. Dat kan een dooie vogel in een bos zijn, of een prooidier dat ergens ligt te vergaan, maar vaak is het een overleden collega-monnik die speciaal voor dat doel in het open veld is gelegd. En daar ga je dan een aantal dagen naast mediteren, waarbij je het proces van ontbinding vol waarneemt met al je zintuigen, tot je door laat dringen en je bewust wordt van alles wat dan aan reacties, gedachten, gevoelens bij je oproept.
Ik zou de oefening zelf wel willen doen – mijn zoon wilde me al een dooie muis aanbieden, hij houdt slangen en ‘dooie muizen’ is iets wat hij binnen handbereik heeft – maar in huis gaat dat onprettige stank opleveren en het is nu een beetje te fris om in de tuin te mediteren. En ik vermoed ook dat buren onmiddellijk de thuiszorg gaan alarmeren als ze me in de tuin naast een dooie muis zien mediteren. Ik denk dat ze dan gaan zeggen dat het in de war raken iets sneller gaat dan dat ik zelf zeg, haha. Dus laat ik dat maar niet doen.
Waarom zou je in vredesnaam zo’n oefening doen? Ik kan in de fase van het terminaal zijn wel een hoop goeie redenen bedenken, maar waarom zou iemand zo’n oefening doen op momenten in het leven dat het helemaal niet speelt?
Anderen leggen dat beter uit dan ik. Ik kwam van de week een dharmatalk tegen over mindfulness of death. Dharmatalk? Wat? Een dharmatalk is een praatje, of ontspannen soort lezing, waarin stukken van de leer van Bouddha worden doorgegeven en overdacht.
De dharmatalk waar ik naar luisterde, ging over belemmeringen in dat sterfelijkheidsbewustzijn: wat de Terror Management Theory wordt genoemd (al die mindtricks die we hebben om maar niet te hoeven denken aan het feit dat we vroeg of laat allemaal doodgaan), maar ook over vier mythes die we elkaar en onszelf vertellen over doodgaan en doorgaan. De eeuwenoude zoektocht naar levenselixirs maar ook de opstandingsverhalen zijn daar bijvoorbeeld deel van. En van alle vier de mythes hebben we intussen ook moderne ‘wetenschappelijke’ versies bedacht. Maar het blijven mythes, mindtricks die we vertellen in een poging om ons gerust te stellen.
En tenslotte is er een heel gedeelte van de dharmatalk dat vertelt over de benefits van sterfelijkheidsbewustzijn. Ook en misschien wel juist in periodes dat gedachten over sterfelijkheid totáál niet spelen, kan het bewustzijn daarvan het leven een fundamenteel andere – en betere – kwaliteit geven.
Hm, nu heb ik toch een soort samenvatting gegeven, terwijl ik dat eigenlijk niet van plan was. Want ik zou iedereen die dit stukje leest met heel m’n hart willen aanraden om de dharmatalk gewoon zelf te luisteren. Dat vergt even een andere mindset, want dit valt niet in de categorie voorgekauwde en voorverteerde snelle flitsende info waar we onszelf in deze maatschappij mee laten bombarderen (en die funest is voor onze capaciteit tot aandacht). De talk duurt drie kwartier, dus het is goed om er gewoon even voor te gaan zitten. Maar zeer de moeite waard.
Ik hoop dat je ‘t gewoon probeert, die talk.
Hier de link:
Mindfulness of Death, Nikki Mirhafori (talk is in het Engels)
(met dank aan https://www.audiodharma.org/, een hele goeie website)
Over langskomen en bezoek
Aan alle mensen die me nog zo graag willen spreken en die nog zo graag willen langskomen,
Ik zie de bron van waaruit dit ontspringt: juist als ik het zichtbaar moeilijk heb, ontstaat des te sterker de behoefte om dichtbij naast me te komen staan, te dragen, te omarmen.
De intensiteit, de gave van de liefde, de sterke wil om te zorgen, dit bruisend, krachtig leven: hoe kan ik anders dan daar de schoonheid van zien? Hoe kan ik anders dan daar diep geraakt door zijn en dankbaar voor te zijn?
Maar de intensiteit en kracht blaast me ook omver.
Als je er nu voor me wil zijn, als je me nu wil dragen, geef me dan ruimte. Geef me de ruimte om mezelf te vinden, de ruimte om naar die bron van rust in mezelf te keren. Geef me de stilte om te kunnen horen, ‘t niets om te kunnen voelen.
En in die ruimte voel ik dat je er voor me bent.
Even bijtanken
Even iets anders, ter afwisseling van alle ellende. Soms is het goed om je weer even te realiseren dat er niet alleen maar randdebielen op deze wereld zijn.
Ik was op zoek naar Dvorak’s negende symphonie, allegro con fuoco (gewoon, omdat ik dat een bloedmooi stuk vind) en ik vond deze uitvoering, met Gustavo Dudamel als dirigent. Ik denk dat ik mijn favoriete dirigent gevonden heb…
(sorry, tussen alle hotemetoten in de zaal zit daar ook de paus. Ik had liever een uitvoering zonder gehad, maar goed, laat dat de pret niet bederven)
